Φ.Δ.Ο.Ρ. Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης

O πλούτος του ορεινού όγκου της Ροδόπης - βιοποκιλότητα, σπανιότητα, ιδιαιτερότητα

(Κείμενο: Κώστας Βιδάκης)

Η περιοχή τής ορεινής Δράμας και Ξάνθης καλύπτεται από τμήμα τής οροσειράς τής Ροδόπης, την δεύτερη σε μήκος, μετά την Πίνδο, οροσειρά τής Ελλάδας. Η Ροδόπη, φυσικό όριο μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, αποτελεί ένα από τα πιο πολύτιμα συστήματα της Βαλκανικής Χερσονήσου αλλά και της Ευρώπης. Ο ορεινός της όγκος, σιωπηλός μάρτυρας της κοσμογονικής πάλης μεταξύ τού υγρού και στερεού στοιχείου, έζησε μεγάλο μέρος τής περιπετειώδους γεωλογικής ιστορίας τής χώρας μας. Για εκατομμύρια χρόνια δέχθηκε κλιματικές και γεωμορφολογικές αλλαγές με αποτέλεσμα να σχηματισθούν απομονωμένες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, περιοχές βιοτόπων με ιδιαίτερο οικολογικό, βοτανολογικό και ζωολογικό ενδιαφέρον. Τα πλέον εκτεταμένα και παραγωγικά δάση της Ελλάδας, το μοναδικό για τον ελλαδικό χώρο δάσος τής Σημύδας, το αδιατάρακτο φυσικό οικοσύστημα του Παρθένου Δάσους Φρακτού, το δάσος τής Τσίχλας και τής Χαϊντούς, η ποικιλία βλαστητικών τύπων, η τυπική δασόβια πανίδα των ψυχρόβιων δασών, τα νοτιότερα όρια παρουσίας πολλών ζώων και φυτών δίνουν στην ορεινή τούτη περιοχή έναν ιδιαίτερο και διακριτό χαρακτήρα.

Η γεωγραφική θέση τής περιοχής, σημείο συνάντησης της βαλκανικής, της ιρανοκασπικής και της νοτιότερης μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας, δημιούργησε μία υψηλή βιοποικιλότητα Στο πλούσιο μωσαϊκό τύπων βλάστησης θα συναντήσουμε ενδημικά φυτά της Ροδόπης, όπως τη βιόλα, τον κρίνο, το γέο, τη σολδανέλα, το παλαιοενδημικό αβερλία κ.ά Εκτός από τα ενδημικά είδη, η σπουδαιότητα της Ροδόπης συνίσταται στην παρουσία φυτικών ειδών που βρίσκονται κύρια σε άλλες φυτογεωγραφικές περιφέρειες σε βορειότερα και ψυχρότερα κλίματα. Πολλά αρκτικο-αλπικά, βόρεια ή κεντροευρωπαϊκά είδη έχουν το νοτιότερο σημείο εξάπλωσής τους στα βουνά της. Εκτιμάται ότι ο αριθμός των φυτικών ειδών και υποειδών υπερβαίνει τις 1000 ταξινομικές μονάδες. Η ποικιλόμορφη αυτή χλωρίδα περιλαμβάνει τοπικά ενδημικά είδη, βαλκανικά ενδημικά, φυτικά είδη σπάνια στον ελλαδικό χώρο, καθώς και φυτά σπάνια που κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Εξάλλου, η περιοχή της Ροδόπης αποτελεί το νοτιότερο όριο εξάπλωσης για πολλά είδη φυτών τού βορρά όπως της λευκής ελάτης, της ερυθρελάτης, της σημύδας, της πενταβέλονης πεύκης κ.α., λίγα μόλις χιλιόμετρα πιο μακριά από τους θαλασσόβρεχτους κάμπους της Θράκης.

Τα δάση τής Ροδόπης, διατηρημένα σε καλύτερη κατάσταση από άποψη φυσικότητας, δομής και σύνθεσης σε σχέση με τα υπόλοιπα δάση τής Ευρώπης, αποτελούν καταφύγια μεγάλου αριθμού σπανίων ειδών και έχουν περιληφθεί στο Δίκτυο Περιοχών Κοινοτικού Ενδιαφέροντος (pSCI’s) της Ευρωπαϊκής Ένωσης γνωστό και ως δίκτυο NATURA 2000. Ζωικοί πληθυσμοί από περίπου 134 είδη πτηνών, 33 είδη θηλαστικών, 14 είδη ερπετών και αμφιβίων, ζει,  κινείται, και αναπαράγεται στην περιοχή. Μέσα στα υγρά, σιωπηλά και σκοτεινά δάση τής περιοχής φιλοξενείται μια τυπικά κεντροευρωπαϊκή δασόβια πανίδα συνθέτοντας ένα θαυμάσιο μωσαϊκό ποικιλότητας. Η περιοχή αποτελεί και το νοτιότερο όριο εξάπλωσης για πολλά είδη πουλιών, ενώ μεγάλα θηλαστικά, όπως η αρκούδα, ο λύκος, το αγριόγιδο, το ελάφι, το ζαρκάδι, το αγριογούρουνο, ζουν και αναπαράγονται στα πυκνά και εκτεταμένα δάση ερυθρελάτης, οξυάς, βελανιδιάς και δασικής πεύκης. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην περιοχή αναπαράγονται πέντε είδη αρπακτικών ο ασπροπάρης, ο χρυσαετός, ο πετρίτης,  ο μπούφος, το χαροπούλι, δρυοκολάπτες όπως: η μαυροτσικλητάρα, ο λευκονώτης και πολλά στρουθιόμορφα. Τα πουλιά, ενδημικά και μεταναστευτικά έχουν πολλές επιλογές για να αναπτύξουν εδώ τις κοινωνίες τους. Στη Ροδόπη ζει κι ο νοτιότερος μεγάλος πληθυσμός αγριόκουρκου (350-450 άτομα). Ο αγριόκουρκος, βιοδείκτης πλούσιων οικολογικά δασών, δηλώνει με την παρουσία του τον  κεντροευρωπαϊκό ψυχρόβιο χαρακτήρα των δασών τής περιοχής η οποία άλλωστε είναι το μοναδικό μέρος στην Ελλάδα που τον φιλοξενεί μαζί με την αγριόκοτα.

Μοναδικό δώρο τής φύσης η Ροδόπη αποτελεί πραγματικά ένα φυσικό πόρο ασύλληπτης ομορφιάς. Στους φυσικούς της χώρους υπάρχει μία ζωντανή σχέση τού ανθρώπου με τη φύση. Μία σχέση άμεση, με πλάσματα και πράγματα αληθινά. Αυτή τη σχέση οφείλουμε να διατηρήσουμε. Εδώ βρίσκεται ο πολιτισμός μας και ίσως η ίδια μας η ζωή.

Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ροδόπης

Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Ροδόπης (Μ.Φ.Ι.Ρ.) δημιουργήθηκε στα πλαίσια του ΕΠΠΕΡ 2000-2006  και λειτουργεί από το 2002 στο Παρανέστι. Αποτελεί την κύρια πύλη εισόδου τού επισκέπτη στο εντυπωσιακό φυσικό περιβάλλον της περιοχής. Ο εκθεσιακός χώρος τού Μουσείου ξεπερνά τα 300 τετραγωνικά μέτρα και περιλαμβάνει εκθέσεις που αφορούν:

• τη γεωλογία, τα πετρώματα και τα απολιθώματα της περιοχής,
• τη χλωρίδα και τη πανίδα της Ροδόπης,
• τη δομή των πιο χαρακτηριστικών οικοσυστημάτων της περιοχής,
• τις σχέσεις που αναπτύχθηκαν, μέσα από αιώνες συμβίωσης, ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον.