Φ.Δ.Ο.Ρ. Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης

1η Δράση Δικτύωσης των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών για το Αγριόγιδο και την Αρκούδα

Ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης συμμετείχε το διήμερο 12 και 13 Δεκεμβρίου 2019 στην πρώτη δράση δικτύωσης Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών της χώρας μας με θέμα την ανταλλαγή τεχνογνωσίας και καλών πρακτικών για την προστασία του Αγριόγιδου (Rupicapra rupicapra subsp. balcanica) και της Αρκούδας (Ursus arctos) στις περιοχές ευθύνης των ΦΔ.
Συγκεκριμένα, στα Άνω Πεδινά του Δήμου Ζαγορίου συστήθηκε με πρωτοβουλία του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου το Δίκτυο Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών για το Αγριόγιδο και την Αρκούδα, αποτελούμενο από πέντε (5) Φορείς Διαχείρισης: 1) Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου, 2) Οροσειράς Ροδόπης, 3) Εθνικού Δρυμού Ολύμπου, 4) Τζουμέρκων, Κοιλάδας Αχελώου, Αγράφων & Μετεώρων και 5) Εθνικού Δρυμού Οίτης, Κοιλάδας Σπερχειού & Μαλιακού κόλπου. Το Δίκτυο συγκροτήθηκε στο πλαίσιο υλοποίησης της Πράξης: «Επιχορήγηση του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου για δράσεις διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών, ειδών και οικοτόπων» του ΕπΥΜΕΠΕΡΑΑ (2014-2020) και συγκεκριμένα του Πακέτου Εργασιών 2: Δικτύωση/ Τεχνογνωσία των Φορέων Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών/ Επιστημονική Τεκμηρίωση.
Στην 1η Συνάντηση του Δικτύου, την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου, τα στελέχη των Φορέων Διαχείρισης ενημερώθηκαν για τις δράσεις του ΦΔ Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου και την κατανομή των δύο εμβληματικών ειδών στην περιοχή ευθύνης του. Στη συνέχεια οι ειδικοί επιστήμονες κ. Χαρητάκης Παπαϊωάννου Δρ. Βιολογίας, στέλεχος της Αναπτυξιακής Ηπείρου Α.Ε. και κ. Γιώργος Μερτζάνης Δρ. Βιολογίας, Επιστημονικός Υπεύθυνος της ΜΚΟ Καλλιστώ, παρουσίασαν αντίστοιχα ειδικές πληροφορίες για την οικολογία και την κατάσταση διατήρησης του Αγριόγιδου και της Καφέ αρκούδας στην Ελλάδα. Επίσης αναφέρθηκαν στις προδιαγραφές και τα εργαλεία για την κατάρτιση ενός ενιαίου πρωτοκόλλου παρακολούθησης των πληθυσμών των ειδών στα πέντε Εθνικά Πάρκα.
Ακολούθησε εκτενής συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων σχετικά με τα διαχειριστικά θέματα που αφορούν τα δύο είδη, τις πιέσεις - απειλές που αντιμετωπίζουν, και παρουσιάστηκαν οι διαχειριστικές δράσεις που υλοποιούνται ή/και πρόκειται να υλοποιηθούν στο πλαίσιο της χρηματοδότησης του Επιχειρησιακού Προγράμματος ΥΜΕΠΕΡΑΑ (2014-2020) από κάθε Φορέα Διαχείρισης ξεχωριστά καθώς και τα διαχειριστικά προβλήματα και οι ιδιαιτερότητες κάθε προστατευόμενης περιοχής.
Τη δεύτερη και τελευταία μέρα της δράσης, Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε επίσκεψη και ξενάγηση σε επιλεγμένες θέσεις απαράμιλλης ομορφιάς που αποτελούν χαρακτηριστικά ενδιαιτήματα των δύο ειδών, αλλά και θέσεις ιδιαίτερων πολιτιστικών στοιχείων του Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου για μια μικρή ανασκόπηση της πλούσιας ιστορίας της περιοχής.
Να ευχαριστήσουμε θερμά τους συναδέλφους του ΦΔ Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου για την εποικοδομητική πρωτοβουλία και την επιτυχημένη διοργάνωση της, όπως και τους ειδικούς επιστήμονες με την πολύτιμη συμμετοχή τους. Ραντεβού στην επόμενη συνάντηση το 2020 στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης με παρουσίαση, όσον αφορά τα δύο είδη, των απολογιστικών στοιχείων του χρόνου που πέρασε και με παρουσίαση νέων στοιχείων που θα αποτελέσουν θεμέλια για την προστασία και τη διατήρηση των πληθυσμών του αγριόγιδου και της αρκούδας στη χώρα μας.

Καταμέτρηση του πληθυσμού του αγριόγιδου στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης - 2019

Το διήμερο 09-10/12/2019 ολοκληρώθηκαν οι ετήσιες εργασίες πεδίου στο πλαίσιο του προγράμματος συστηματικής παρακολούθησης του βαλκανικού αγριόγιδου (Rupicapra rupicapra subsp. balcanica, Bolkay 1925) στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης (ΕΠΟΡ) που υλοποιεί ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης (ΦΔΟΡ) σε συνεργασία με τον ειδικό στη βιολογία και οικολογία του είδους, βιολόγο Δρ. Χαρητάκη Παπαϊωάννου και τον σύλλογο "Αγριόγιδο στα Βουνά". Η καταμέτρηση του αγριόγιδου στο ΕΠΟΡ ξεκίνησε στο πλαίσιο του προγράμματος εποπτείας της κατάστασης διατήρησης ειδών θηλαστικών κοινοτικού ενδιαφέροντος που ολοκληρώθηκε το 2015, και συνεχίζεται εφεξής από τον ΦΔΟΡ σε ετήσια βάση. Πραγματοποιείται δύο φορές ετησίως, μία το καλοκαίρι και μία το φθινόπωρο. Το καλοκαίρι οι εργασίες πραγματοποιήθηκαν το διάστημα 02-04/08/2019 με επιτυχία.

Στο πλαίσιο του συνόλου της δράσης καθ’ όλο το έτος 2019 πραγματοποιήθηκε η καταγραφή της κατάστασης του πληθυσμού του αγριόγιδου και ιδιαίτερα η πληθυσμιακή σύνθεση, ο ρυθμός γεννήσεων, καθώς και ο εντοπισμός πιέσεων και απειλών του είδους. Οι καταμετρήσεις έγιναν συστηματικά από σημεία πλεονεκτικής θέασης κατά μήκος προκαθορισμένων διαδρομών που ακολουθούνται κάθε έτος. Καταγράφηκαν βιοδηλωτικά ίχνη, έγιναν δειγματοληψίες γενετικού υλικού του είδους και συλλέχθηκε οπτικοακουστικό υλικό από τις αυτόματες καταγραφικές κάμερες, στην ευρύτερη περιοχή του Δασικού Συμπλέγματος Φρακτού και της περιοχής της Κούλας. Σύμφωνα με τα φετινά αποτελέσματα ο πληθυσμός του είδους κυμαίνεται αριθμητικά στα ίδια επίπεδα σε σύγκριση με τα προηγούμενα έτη. Η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων για τα δύο τελευταία έτη καταμετρήσεων θα γίνει σε μελλοντικό χρόνο.

Στο 9ο Πανελλήνιο Συνέδριο Οικολογίας (HELECOS-9) ανακοινώθηκαν από τον ΦΔΟΡ και τον Δρ. Χαρητάκη Παπαϊωάννου, οι συνολικές καταγραφές από το πρόγραμμα παρακολούθησης του αγριόγιδου το διάστημα 2015-2017. Το φθινόπωρο 2015, 2016 και τον Ιούλιο 2017, προέκυψε ένας ελάχιστος αριθμός 135, 153 και 148 ατόμων αντίστοιχα. Σύμφωνα με την καταγραφή του 2016 ο πληθυσμός αποτελούνταν από 33% αρσενικά, 36% θηλυκά, 7% χρονιάρικα και 24% κατσίκια, ενώ με βάση την καταγραφή του 2017 ο ρυθμός γεννήσεων ήταν 0,37 (40 νεογέννητα στο σύνολο των 148 ατόμων).

Οι πρώτες ενδείξεις από τη γενετική ανάλυση των δειγμάτων στην περιοχή του ΕΠΟΡ υπέδειξαν ότι το αγριόγιδο της Ροδόπης παραμένει ένας από τους τρεις διαφορετικούς εξελικτικούς κλάδους του υποείδους balcanica, το οποίο στη χώρα μας διαθέτει μεγάλη ποικιλομορφία. Λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης του πληθυσμού της οροσειράς Ροδόπης σε σχέση με τους υπόλοιπους πληθυσμούς της χώρας, ειδικά μέτρα διαχείρισης θα πρέπει να ληφθούν με σκοπό τη διατήρηση ενός βιώσιμου μεγέθους του πληθυσμού (Papaioannou Η., 2019).

Αναφορικά με τις πιέσεις – απειλές που δέχεται το αγριόγιδο καταγράφηκε φέτος η παρουσία, εντός του ενδιαιτήματος του και συγκεκριμένα στην Α1 Ζώνη Απόλυτης Προστασίας του ΕΠΟΡ, μια ομάδα 4 τουριστών και μια αγέλη 9 σκύλων προερχόμενων από τη γειτονική Βουλγαρία. Από τις ανθρωπογενείς πιέσεις που αντιμετωπίζει στο σύνολο το αγριόγιδο η όχληση κατέχει ένα σημαντικό ποσοστό. Χειρότερη απειλή όμως και πιο κρίσιμη, όσον αφορά την αντιμετώπιση της, για τον πληθυσμό είναι η λαθροθηρία. Τα προηγούμενα έτη έχουν καταγραφεί τρία περιστατικά λαθροθηρίας που αφορούν κυρίως το είδος στην ευρύτερη περιοχή του Φρακτού και Φαρασινού, τα οποία έχουν κοινοποιηθεί στις αρμόδιες αρχές και αναμένουμε τα αποτελέσματα των ενεργειών που ακολουθήθηκαν.

Ο ΦΔΟΡ εκφράζει τις θερμές ευχαριστίες του προς τον Δρ. Χαρητάκη Παπαϊωάννου, τα μέλη του συλλόγου «Αγριόγιδο στα Βουνά – Balkan Chamois Society” κ. Αντώνη Βρόικο, κ. Τάσο Παππά, κ. Σπυριδάκη Γιώργο, κ. Σπύρο Κούτρα (επιπυραγός, διοικητής της 4ης ΕΜΑΚ) και τον εθελοντή κ. Κλεάνθη Μπόζη, για την πολύτιμη συμβολή τους στο έργο του ΦΔΟΡ για την προστασία του αγριόγιδου στο ΕΠΟΡ.

Η απειλή της Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης - Τρόποι μετάδοσης & προφύλαξης (ASFV)

Η απειλή της αφρικανικής πανώλης των Χοίρων στο Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης - Τρόποι μετάδοσης & προφύλαξης (ASFV)
Μετά τη δημοσίευση της υπ’ αριθ. ΚΥΑ 3067/297195/22-11-2019 (ΦΕΚ Β΄/4270/22-11-2019) και με αφορμή το πρόσφατο κρούσμα αφρικανικής πανώλης των χοίρων (ASFV) 1,2 klm από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, κοντά στο χωρίο Mochure, στη Βουλγαρία, ο Φορέας Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης ενημερώνει το κοινό για τους τρόπους μετάδοσης και προφύλαξης από τη νόσο, όπως και τις επιτρεπόμενες και μη επιτρεπόμενες δράσεις εντός του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης (ΕΠΟΡ), σύμφωνα με την ΚΥΑ 3067/2019.
Η Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων:
• Πρόκειται για ιογενές, αιμορραγικό, εμπύρετο σύνδρομο του οικόσιτου χοίρου και του αγριόχοιρου με μεγάλο ποσοστό θνησιμότητας.
• Μεταδίδεται πολύ εύκολα με μηχανικό τρόπο (επαφή με μολυσμένο έδαφος, ζώο, αντικείμενο, κα) και επιβιώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα (~6-8 μήνες) στο περιβάλλον και στα πτώματα των οικόσιτων χοίρων και αγριόχοιρων.
• Δε μεταδίδεται στον άνθρωπο, ούτε σε άλλα ζώα εκτός από το χοίρο και δεν αποτελεί κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
• Προκαλεί μεγάλες οικονομικές απώλειες στη χοιροτροφία και προβλήματα στις μετακινήσεις των ζώων και των προϊόντων τους. Επισημαίνεται ότι η συστηματική χοιροτροφία, με την προϋπόθεση ότι εφαρμόζονται όλα τα μέτρα βιοπροφύλαξης, δεν διατρέχει υψηλό κίνδυνο. Ο κίνδυνος είναι αυξημένος στις ημιεκτατικού ή εκτατικού τύπου εκμεταλλεύσεις και στους οικόσιτους χοίρους, λόγω της αυξημένης πιθανότητας επαφής με ζώα της άγριας πανίδας.
• Δεν υπάρχει θεραπεία, ούτε διαθέσιμο εμβόλιο για το νόσημα. Χαρακτηριστικό είναι ότι μετά την επιβεβαίωση του νοσήματος σε μια χοιροτροφική μονάδα, θανατώνονται όλα τα ζώα υποχρεωτικά.
Βασικό κίνδυνο για την είσοδο και την εξάπλωση του νοσήματος στη χώρα μας αποτελούν:
• οι διασυνοριακά μετακινούμενοι αγριόχοιροι με αυξημένη πιθανότητα επαφής με πληθυσμούς αγριόχοιρων από χώρες όπου ενδημεί το νόσημα
• ο μηχανικός τρόπος μετάδοσης του νοσήματος από άτομα που δραστηριοποιούνται στις διασυνοριακές περιοχές όπου γειτνιάζουν με περιοχές που ενδημεί το νόσημα (πχ κυνηγοί, περιπατητές, κα)
• η σίτιση των χοίρων με υπολείμματα τροφίμων, ζωικών υποπροϊόντων και ζωοτροφών που περιέχουν τον ιό.
• η εισαγωγή μολυσμένου κρέατος
Οι τρόποι μετάδοσης της ασθένειας φαίνονται χαρακτηριστικά στο παρακάτω γράφημα.

Να επισημανθεί ότι στην Ελλάδα δεν έχει εντοπιστεί ακόμα κρούσμα της αφρικανικής πανώλης των χοίρων.
Σύμφωνα με την ΚΥΑ 3067/2019 στο πλαίσιο των μέτρων αντιμετώπισης της νόσου έχουν επιλεχθεί δύο υποπεριοχές Ι και ΙΙ (χάρτης 1) για την εφαρμογή του μέτρου αντιμετώπισης της νόσου με μείωση του πληθυσμού των αγριόχοιρων με τη μέθοδο της «παγάνας» από συνεργεία δίωξης και ομάδες κυνηγών με χρήση σκύλων ιχνηλατών. Όπως φαίνεται στον χάρτη 2 η υποπεριοχή Ι βρίσκεται εντός της ζώνης Γ6-Α, ενώ η υποπεριοχή ΙΙ περιλαμβάνει τις ζώνες Α2, Β2 και Γ5, Γ6-Α και Γ6-Β όπως έχουν θεσμοθετηθεί με την ΚΥΑ 40379/2009 (χαρακτηρισμός ΕΠΟΡ). Σύμφωνα με τον χάρτη 3 μεγάλη περιοχή της υποπεριοχής ΙΙ καταλαμβάνει το Καταφύγιο Άγριας Ζωής (ΚΑΖ) Δασικού Συμπλέγματος Δρυμού, όπως έχει θεσμοθετηθεί με την ΥΑ 210501/1835/23-04-77 και τις αντίστοιχες τροποποιήσεις της.
Όσον αφορά τις ανθρώπινες δραστηριότητες στην περιοχή αναφέρεται συγκεκριμένα:
 Στην υποπεριοχή Ι απαγορεύεται οποιαδήποτε ανθρώπινη δραστηριότητα σε δασικές και λοιπές περιοχές, συμπεριλαμβανομένων της θήρας (πλην της θήρας, υπό τις προϋποθέσεις που περιγράφει η ΚΥΑ 3067/2019, του αγριόχοιρου), της υλοτομίας, του αγροτουρισμού και της βόσκησης εκτρεφόμενων ειδών (βοοειδή, αιγοπρόβατα). Πρόσβαση στην Υποπεριοχή Ι, έχουν μόνο οι υπάλληλοι των αρμοδίων αρχών, του Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης και τα μέλη των συνεργείων δίωξης αγριόχοιρων και των κυνηγετικών ομάδων
 Στην υποπεριοχή ΙΙ, ισχύουν τα παραπάνω αλλά κατά παρέκκλιση και μετά από έγκριση αντίστοιχης αίτησης στις αρμόδιες Κτηνιατρικές Υπηρεσίες, δύναται να επιτραπεί η διαχείριση και εκμετάλλευση των δασών, ο αγροτουρισμός, η θήρα των υπόλοιπων θηρεύσιμων ειδών εκεί που επιτρέπεται σύμφωνα με τη ΥΠΕΝ/ΔΔΔ/71082/539/2019 (ρυθμιστική θήρας) καθώς και η βόσκηση των μη ευαίσθητων ειδών (βοοειδή ή αιγοπρόβατα). Όλα αυτά υπό την προϋπόθεση της αυστηρής τήρησης των μέτρων βιοασφάλειας. Να επισημανθεί ότι κάθε θηρευμένος αγριόχοιρος χρειάζεται να εξεταστεί πρώτα για την απόρριψη της ύπαρξης του νόσου και μετά να καταναλωθεί όπως ορίζει η ΚΥΑ 3067/2019.
Γίνεται κατανοητό πως ένας συνδυασμός κατάλληλων και εφικτών μέτρων σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο θα πρέπει να εφαρμοστεί ταυτόχρονα με τον συντονισμό και τη συμμετοχή όλων των εμπλεκόμενων υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της πρόκλησης που καλούμαστε να ανταποκριθούμε.
Πληροφορίες σχετικά με τη νομοθεσία και τα χρήσιμα μέτρα βιοπροφύλαξης, έχουν αναρτηθεί στην ιστοσελίδα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων στο σύνδεσμο http://www.minagric.gr/index.php/el/for-farmer-2/animal-production/pigs/1126-asthenxoiron.

Σε περίπτωση υποψίας ή επιβεβαίωσης του νοσήματος με την εύρεση νεκρού αγριόχοιρου ή οικόσιτου χοίρου, παρακαλούνται οι πολίτες όπως ενημερώσουν άμεσα τις οικείες Κτηνιατρικές Αρχές, το Δασαρχείο ή τον Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης

ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ
Ενημερωτική Αφίσα για την Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων για τους Κυνηγούς
Ενημερωτική Αφίσα για την Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων για τους Ταξιδιώτες
Ενημερωτικό Φυλλάδιο για την Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων για τους Χοιροτρόφους

Εγχειρίδιο Βιοασφάλειας για Χοιροτροφικές Επιχειρήσεις (07.11.19)